Dzięki uprzejmości zasłużonego Seniora Cracovii Pana Mieczysława Błażka przedstawiamy zapis najważniejszych wydarzeń z historii stadionu Cracovii, który 31 marca 2012 roku obchodzi jubileusz 100-lecia powstania. Artykuł ukazał się w pierwszym numerze gazety Terazpasy.pl wydanej 25 października 2010 roku z okazji otwarcia nowego stadionu Cracovii.

1. 31 marca 1912 roku - uroczyste otwarcie i poświęcenie przez księdza wikariusza Jana Surowiaka stadionu, poprzedzające towarzyski mecz piłkarski z Pogonią Lwów. Budowę rozpoczęto w 1911 r. i otwarto na terenie tzw. łąk zwierzynieckich koło Błoń (teren objęty dzisiejszymi ulicami 3 Maja, Krasińskiego, Wąsowicza i Kraszewskiego) wydzierżawionym od Sióstr Norbertanek. Zrealizowano go według projektu inż. arch. Franciszka Mączyńskiego kosztem około 21.000 koron. Nosił oficjalną nazwę "Park Gier KS Cracovia" i składał się z boiska piłkarskiego, żużlowej bieżni, drewnianej trybuny na 500 miejsc siedzących i nasypów ziemnych na 5.000 miejsc stojących (nieco później dobudowano boisko do gier i korty tenisowe).

Stadion był trzecim co do wielkości na ziemiach ówczesnego zaboru austriackiego. Inicjatorami budowy byli członkowie zarządu Klubu - Prezes Stanisław Kopernicki, dr Tadeusz Konczyński oraz Kazimierz Jurjewicz, którzy potrafili zorganizować i zebrać środki finansowe. Biorąc pod uwagę datę powstania stadionu i stan dzisiejszy można stwierdzić, że jest to najstarszy istniejący obecnie stadion piłkarski w Polsce.

1912 r. - drewniana trybuna

2. Grając na swoim stadionie - Cracovia zdobywa mistrzostwo Galicji w piłce nożnej w 1913 roku.

3. W okresie Pierwszej Wojny Światowej stadion zostaje przeznaczony na potrzeby wojska i ulega dewastacji. W 1916 roku następuje niespodziewany zwrot. Dzięki wybiegom działaczy i pomocy władz wojskowych Twierdzy Kraków (taką oficjalną nazwę nosiło wtedy miasto) następuje remont stadionu i dochodzi do meczów piłkarskich pomiędzy wojskową reprezentacją Krakowa a budapeszteńskim Klubem Nemzeti (11 i 12 czerwca 1916 r.). Było to w warunkach prowadzonej wojny niesłychanym wydarzeniem i wyczynem.

4. W 1917 i 1918 roku piłkarze Cracovii rozgrywają szereg spotkań z drużynami wojskowymi, polskimi i czeskimi. Na jednym z meczów w 1917 roku pojawia się Brygadier Józef Piłsudski i pozostaje do końca życia wiernym sympatykiem Klubu.

1917 r. - Józef Piłsudski na stadionie Cracovii

5. Po zakończeniu wojny i odzyskaniu niepodległości - sport a zwłaszcza piłka nożna powraca na stadion w zorganizowany sposób. W 1919 i 1920 roku piłkarze Cracovii zwyciężają w rozgrywkach okręgowych.

6. W 1921 roku odbywają się pierwsze mistrzostwa Polski w piłce nożnej. 21 sierpnia 1921 roku o godzinie 17:00 pierwszy mecz piłkarzy Cracovii z Pogonią Lwów. Wygrywają 2:0, a pierwszego historycznego gola zdobywa Stanisław Mielech.

7. W 1921 roku na stadionie pojawiają się kolarze ścigający się na prowizorycznym, ziemnym torze wokół boiska piłkarskiego.

8. W miesiącach czerwcu i wrześniu 1922 roku stadion jest świadkiem meczów hazeny, czyli odmiany 11-osobowej piłki ręcznej kobiet na boisku piłkarskim.

9. Stadion Cracovii jest miejsce występów reprezentacji Polski w meczach międzynarodowych:
 - 14 maja 1922 r. z Węgrami
 - 3 czerwca 1923 r. z Jugosławią
 - 19 lipca 1925 r. z Węgrami

10. W latach 1923 - 1924 pojemność stadionu zostaje powiększona do 11.000 widzów.

11. Od 1 stycznia 1925 roku rozpoczyna się na stadionie tradycja Treningów Noworocznych piłkarzy Cracovii.

12. W miesiącu lipcu 1925 roku wielka powódź zalewa część miasta, Błonia i niszczy stadion.

1925 r. - powódź zalewa stadion Cracovii

13. W 1926 roku zostaje oddany do użytku betonowy tor kolarski a widownia ulega dalszemu powiększeniu.

14. Od 4 maja 1928 roku uchwałą Zarządu Klubu - stadion nosi imię Marszałka Józefa Piłsudskiego.

15. W miesiącu październiku 1929 roku na stadionie zostaje zamontowany pierwszy w Krakowie zegar boiskowy firmy ETERNA. Fundatorem jest znany zegarmistrz krakowski A. Sulikowski.

16. W miesiącach sierpniu 1931 r., kwietniu 1932 r., oraz na wiosnę 1935 r. potężne wichury niszczą wybudowaną w 1927 r. krytą drewnianą trybunę.

1935 r. - stadion Cracovii po huraganie

17. W miesiącu czerwcu 1935 r. zostaje przeprowadzona pierwsza radiowa relacja ze stadionu (Radio Kraków - mecz Cracovia - Ruch Chorzów).

18. W 1936 r. odbudowano zniszczoną huraganami krytą trybunę.

19. W 1937 r. tor kolarski uzyskuje oświetlenie elektryczne.

20. W miesiącu wrześniu 1939 r. stadion zajmują niemieccy okupanci. Stadion zdewastowany - kilka lat pełni rolę parkingu i magazynu. Nie ma mowy o działalności sportowej. Działa zniszczenia dopełnia rosyjska Armia Czerwona zajmując stadion od stycznia do marca 1945 r.

1945 r. - zakładanie drenów na stadionie Cracovii

21. Dzięki staraniom Zarządu Klubu z Prezesem Stanisławem Żurem na czele oraz olbrzymiej pracy społecznej działaczy, sportowców i sympatyków Klubu stadion zostaje oddany do użytku - prowizorycznie we wrześniu 1945 r. a oficjalnie na wiosnę 1946 r.

22. W dniu 11 kwietnia 1948 r. podczas ligowego meczu z KS Ruch Chorzów zostaje pobity dotychczasowy rekord frekwencji na stadionie - 25.000 widzów.

23. Dzień 18 marca 1951 r. to mecz z ŁKS Łódź na własnym stadionie i zarazem 300. mecz Cracovii w ekstraklasie.

24. W latach 1952 - 1955 odgórną decyzją władz administracyjno-politycznych KS Cracovia dzieli stadion z KS Stal Nowa Huta, późniejszym KS Hutnik nie mającym jeszcze swojego obiektu.

25. W dniu 21 listopada 1954 r. po przegranym meczu z CWKS Legia Warszawa (0:2) stadion jest świadkiem pierwszego powojennego spadku piłkarzy Cracovii z ekstraklasy.

26. W dniu 12 lipca 1961 r. ze stadionu realizowana jest pierwsza telewizyjna transmisja piłkarska z Krakowa. Cracovia jako pierwsza w mieście prezentuje się w meczu z KS Ruch Chorzów.

27. W dniu 16 grudnia 1963 r. na stadionie wybucha pożar. Całkowitemu spaleniu ulega historyczna drewniana trybuna. Uszkodzone zostaje boisko i tor kolarski. Przez niemal 3 lata piłkarze Cracovii są bezdomni. Rozgrywają mecze na stadionach WKS Wawel i GTS Wisła.

1963 r. - pożar stadionu Cracovii

28. Wskutek zawiłych procedur i przeszkód stwarzanych przez ówczesne władze Krakowa - udało się dopiero w 1967 r. całkowicie dokończyć generalną odbudowę i przebudowę stadionu. Oficjalny termin otwarcia nowego stadionu wyznaczono na dzień 11 września 1966 r. Miał to być główny moment uroczystości jubileuszowych 60-lecia Klubu. W uroczystości otwarcia uczestniczyło ok. 25.000 osób. Olbrzymie zasługi w odbudowie stadionu ponieśli ówcześni Prezesi Zarządu Klubu - St. Warmuz i J. Antoniszczak.

29. W dniu 10 września 1969 r. podczas meczu I-szej Ligi z KS Górnik Zabrze został pobity kolejny rekord frekwencji na stadionie - prawdopodobnie ok. 35.000 widzów.

30. Postępująca powoli dalsza modernizacja stadionu i porządkowanie najbliższego otoczenia przez władze Krakowa powodują, że w 1965 r. uchwałą Rady Miasta powstaje między stadionem a hotelem Cracovia nowa ulica, którą nazwano imieniem Józefa Kałuży, legendarnego piłkarza i działacz Klubu. Od tej chwili jest to nowy adres stadionu (poprzednie to Al. F. Focha oraz. Al. A. Puszkina).

31. Zmianą na stadionie jest wybudowanie w latach 1974 - 1976 nowego ażurowego budynku klubowego od strony ul. J. Kałuży wraz z nowym wejściem na stadion i parkingiem. Zrealizowano również wyburzenie starego i nowego budynku tzw. Wiechciówki, gdzie całe lata mieściły się szatnie i zaplecze piłkarskie.

32. Kolejna modernizacja - 22 lipca 1979 r. zakończono instalowanie na stadionie nowych ławek ze sztucznego tworzywa o łącznej długości 5.000 metrów. Postawiono również kabinę dla sprawozdawców radiowo-telewizyjnych.

33. Z okazji jubileuszu 75-lecia Klubu, w miesiącach sierpniu i wrześniu 1981 r. na stadionie zorganizowano turniej piłkarski byłych mistrzów Polski (KS Cracovia, GTS Wisła, KS Ruch Chorzów, CWKS Legia Warszawa). Turniej wygrywa CWKS Legia.

34. W dniu 1 stycznia 1982 r. w warunkach ogłoszonego 14 dni wcześniej stanu wojennego w Polsce - mimo olbrzymich trudności odbył się tradycyjny Trening Noworoczny. Specjalną zgodę na to zgromadzenie wydały władze wojskowe, a na trybunach stadionu zasiadło na wszelki wypadek ok. 300 członków ZOMO.

35. W dniu 31 października 1991 r. Zarząd KS Cracovia z Prezesem Józefem Kalitą na czele, przywraca specjalną uchwałą stadionowi obowiązującą do 1928 r. nazwę imienia Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego (zakazaną w latach 40-tych przez komunistyczne władze).

36. W lecie 1993 r. stadion zostaje doprowadzony do wzorowego stanu dzięki wynajęciu go przez Zgromadzenie Świadków Jehowy. W zamian za udostępnienie stadionu do celów religijnych wykonali oni szeroki zakres robót remontowych i porządkowych.

37. Kolejne piony przebudowy stadionu przez firmę IVACO, która miała być nowym sponsorem Klubu, doprowadziły do przedwczesnego niestety jak się okazało wyburzenia budynku klubowego w 2000 r. Na terenie stadionu postawiono pakamery dla pracowników budowlanych mających realizować przebudowę stadionu i budowę centrum handlowego. Ponieważ wskutek licznych protestów i ostatecznej decyzji Naczelnego Sądu Administracyjnego w Krakowie z 2002 r. nigdy do tej realizacji nie doszło, a Klub musiał się gdzieś pomieścić - do pakamer na stadionie od strony ul. J. Kraszewskiego przeniósł się Zarząd i biuro Klubu. Tam urządzono również prowizoryczne szatnie, natryski i sanitariaty dla piłkarzy.

2000 r. - budynek klubowy przy stadionie Cracovii

38. Na przełomie XX i XXI wieku (1998 - 2002) Klubowi groziło bankructwo i likwidacja. Brak jakichkolwiek środków finansowych. To ciężki okres dla stadionu, który został bardzo zaniedbany. W jego pomieszczeniach często brakowało energii elektrycznej, ciepła i wody. Wyłączane były telefony.

39. Utworzenie i zarejestrowanie spółki Miejski Klub Sportowy Cracovia Sportowa Spółka Akcyjna i objęcie przez nią opieki nad sekcją piłkarską, powołanie przez Pawła Misiora w 2001 r. Grupy 100, która tak wiele dobrego dla piłki nożnej w Cracovii zrobiła, a przede wszystkim wejście od 2002 r. spółki informatycznej Comarch do działalności i sponsorowania sekcji piłkarskiej - doprowadziło do prawdziwego przełomu w strefie organizacyjno-sportowej Klubu.

40. W dniu 21 czerwca 2003 r. po zwycięskim meczu z KS Motor Lublin (2:0) - stadion był świadkiem radosnego awansu piłkarzy do II ligi (obecnie I liga).

41. W miesiącu czerwcu 2004 r. stadion jest miejscem kolejnych radosnych chwil. Pojawia się szansa awansu piłkarzy do ekstraklasy. 11 czerwca 2004 r. w ostatnim meczu drugoligowym na własnym stadionie Cracovia gromi Szczakowiankę Jaworzno 8:1. Ten wynik daje możliwość rozegrania meczów barażowych o wejście do ekstraklasy z KS Górnik Polkowice. W pierwszym meczu rozegranym na własnym stadionie w dniu 19 czerwca 2004 r. Cracovia wygrywa 4:0. Wynik ten powtarza 26 czerwca 2004 r. w meczu rewanżowym w Polkowicach. Powrót do ekstraklasy w 2004 r. po dwudziestu latach nieobecności staje się radosnym faktem.

42. Kolejne poważne zmiany w infrastrukturze stadionu spowodowane zostały wymogami licencyjnymi PZPN wobec klubów ekstraklasy. W okresie od lipca 2004 r. do sierpnia 2005 r. na stadionie wykonano olbrzymi zakres prac modernizacyjnych obejmujący m.in.: poszerzenie boiska piłkarskiego, wyburzenie fragmentu toru kolarskiego wskutek czego praktycznie przestał on istnieć, zainstalowanie kilu tysięcy nowych krzesełek, zadaszenie części miejsc siedzących, wykonanie oświetlenia o mocy 1400 lx, wykonanie podgrzewania murawy boiska, modernizacje kontenerów z szatniami i stanowisk dziennikarskich na trybunach.

2005 r. - oświetlenie na stadionie Cracovii

43. W związku z bolesną śmiercią Papieża Jana Pawła II - w dniu 4 kwietnia 2005 r. zorganizowana został na stadionie msza święta w intencji zmarłego Ojca Świętego - wieloletniego sympatyka Klubu. Pod olbrzymim transparentem z napisem "Ojcze Święty żegna Cię Twoja Cracovia" przy ołtarzu zgromadziło się ok. 25.000 sportowców i sympatyków wszystkich klubów. Ta msza zwana później "mszą pojednania" stała się olbrzymią manifestacją w duchu zgody i pojednania wszystkich uczestników i ważnym elementem uroczystości pogrzebowych w Krakowie związanych ze śmiercią Papieża.

44. W dniu 10 kwietnia 2005 r. w czasie ligowego meczu piłkarskiego z Legią Warszawa znów pokłoniono się na stadionie wielkiemu Polakowi - Papieżowi. Oba zespoły wyszły na boisko w białych koszulkach z wizerunkiem Ojca Świętego. Odbyła się wspólna modlitwa i odśpiewanie oazowej pieśni "Barka". Grano bez dopingu nagradzając akcje tylko oklaskami. Panowała bolesna, ale piękna i wzniosła atmosfera.

45. W dniu 28 sierpnia 2005 r. Cracovia w meczu z Legią Warszawa rozegrała na stadionie 600. mecz w ekstraklasie.

46. Lata 2008 - 2009: podjęta decyzja Rady i Zarządu Miasta Krakowa o całkowitej przebudowie stadionu piłkarskiego KS Cracovia polegającej na wyburzeniu istniejącego obiektu i wybudowaniu nowego o pojemności ok. 15.000 widzów z nowymi krytymi trybunami, zmienionym boiskiem, oświetleniem itp.

47. 17 lipca 2009 roku w gabinecie Prezydenta Krakowa Jacka Majchrowskiego podpisano kontrakt na budowę nowego stadionu Cracovii. Zadanie budowy nowoczesnego obiektu na ponad 15 tys. widzów za 157 mln złotych powierzono niemiecko-austriacko-polskiemu konsorcjum Alpine-Budus w którego skład weszły firmy Alpine Bau Deutschland AG, Alpine Bau GmbH, Alpine Construction Polska Sp. z o.o. z Krakowa i Katowickie Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego "Budus".

48. 25 września 2010 roku przed ligowym meczem Cracovii z Arką Gdynia Prezydent Krakowa Jacek Majchrowski przekazał uroczyście nowy stadion Prezesowi MKS Cracovia SSA Profesorowi Januszowi Filipiakowi.

2010 r. - nowy stadion Cracovii

Inne wydarzenia odbywające się na stadionie na przestrzeni minionych lat:

1. Coroczne imprezy kolarskie na torze (mistrzostwa Polski, imprezy lokalne i międzynarodowe, zakończenia etapów kolarskich).

2. Wyścigi na torze z udziałem dzieci (rowerki, hulajnogi).

3. Wyścigi na torze małych samochodów - Fiat 126p.

4. Mecze piłki ręcznej kobiet i mężczyzn 11. osobowej na boisku piłkarskim - lata 40-te i 50-te ubiegłego wieku.

5. Zawody piłki koszykowej na parkiecie ustawianym na boisku - lata 40-te i 50-te ubiegłego wieku.

6. Mecze rugby - krajowe i międzynarodowe w 1956 i 1977 r.

7. Zwody łucznicze i pokazy gimnastyczne.

8. Coroczne mecze piłkarskie pomiędzy reprezentacjami krakowskich aktorów i dziennikarzy.

9. Koncerty muzyczne (w 1994 r. występ Boba Dylana, koncerty charytatywne, 2003-2006 r. występy sympatyka Cracovii, światowej sławy skrzypka Nigela Kennedy).

Opracował: Mieczysław Błażek - Członek Rady Seniorów KS Cracovia